Το Ινστιτούτο Ερευνών Προμηθέας βρίσκεται αυτή την περίοδο στη διαδικασία εκπόνησης μελετών σχετικά με το Λαϊκό Κίνημα στην Κύπρο και την ιστορία του. Η προσοχή εστιάζεται στις δεκαετίες 1940-1960 και περιλαμβάνει συγκεκριμένες θεματικές ενότητες όπως: η δημιουργία και η δράση των Μορφωτικών Συλλόγων, οι Κολλεκτίβες που εμφανίστηκαν στην Κύπρο στις δεκαετίες 1940-1950, η εξέταση των λόγων για τους οποίους η Αριστερά είχε (και έχει) ισχυρή και έντονη παρουσία σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας ενώ σε άλλες όχι, η συμβολή της Αριστεράς στην δημιουργία του Λαϊκού Πολιτισμού κ.α.

Σε αυτό το πλαίσιο μελετήσαμε διάφορες πηγές, ανατρέξαμε σε δευτερογενή βιβλιογραφία και διενεργήσαμε συνεντεύξεις με στελέχη και βετεράνους με σκοπό την όσο το δυνατόν καλύτερη αποτύπωση της ιστορίας. Ως μέρος της διαδικασίας συλλογής υλικού αλλά και παρουσίασης προκαταρκτικών πορισμάτων θεωρούμε ότι στο παρόν στάδιο διεξάγουμε ανοικτές συζητήσεις σε κοινότητες ή περιοχές οι οποίες εντάσσονται στο ερευνητικό πεδίο της μελέτης. Πιστεύουμε ότι ερχόμενοι σε επαφή με την τοπική κοινωνία θα μπορέσουμε να αντλήσουμε ακόμη περισσότερες πληροφορίες και να διαψεύσουμε ή να επιβεβαιώσουμε τα πορίσματα μας.

​

Συνεργατικές Επαύλεις:
η μελέτη της παρουσίας τους στο Αυγόρου και στα Περβόλια

Η κακή κατάσταση των αγροτικών και λαϊκών στρωμάτων σε κάθε κοινωνία οδηγεί στην υιοθέτηση ή στο σχηματισμό διάφορων τρόπων αυτο-οργάνωσης σε μια προσπάθεια βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσής. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα κόμματα, τα συνδικάτα, οι αγροτικές οργανώσεις και άλλα σύνολα τα οποία συχνά συνδέονται με τις διαδικασίες του κοινωνικού μετασχηματισμού και κυρίως με τον κομμουνισμό και άλλα αριστερά και ριζοσπαστικά εγχειρήματα.
Στη Κύπρο παρουσιάζεται μια ενδιαφέρουσα περίπτωση κυρίως μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι συνθήκες φτώχειας, εξαθλίωσης και ανεργίας, οδηγούν τους Κύπριους χωρικούς στην αναζήτηση τρόπων για έξοδο από την κακή κατάστασή τους. Μια από τις λύσεις που εντοπίζουν είναι η ίδρυση συνεργατικών εταιρειών, που έγιναν γνωστές ως κολλεκτίβες. Η μελέτη του φαινομένου από την επικρατούσα ιστοριογραφία είναι περιορισμένη έως ελλιπής. Ως εκ τούτου η μελέτη των συνθηκών δημιουργίας των κολλεκτίβων, ο τρόπος λειτουργίας και οργάνωσης τους αλλά και η επιρροή τους στην κοινωνία αποτελεί ανεξερεύνητο πεδίο έρευνας το οποίο πρόκειται να παρουσιαστεί από την ερευνήτρια Κατερίνα Ηλία στις 8 Νοεμβρίου στο Αυγόρου και στις 14 Νοεμβρίου στα Περβόλια.

​

Η δημιουργία μιας εναλλακτικής λαϊκής παράδοσης

Η εμφάνιση της εργατικής τάξης και η δημιουργία του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου το 1926 αποτέλεσαν παράγοντες οι οποίοι επέδρασαν άμεσα στον τομέα του πολιτισμού και στην δημιουργία ενός νέου πολιτιστικού κινήματος στα πλαίσια του οποίου αναπτύχθηκε η λαϊκή κουλτούρα μέσω ποιημάτων, τραγουδιών και εθίμων. Σε αντίθεση με τα άλλα ρεύματα που επικεντρώνονταν στην Ελληνικότητα του νησιού, αυτό το νέο πολιτιστικό ρεύμα στόχευε στην διαφύλαξη της Κυπριακής παράδοσης. Επιπλέον διέφερε από όλα τα άλλα ρεύματα στο γεγονός ότι για πρώτη φορά ένα πολιτιστικό ρεύμα αφορούσε τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις και όχι η αστική και στόχευε στην καλλιέργεια της ταξικής συνείδησης των αγροτών και των εργατών. Σε αυτό το πλαίσιο έδρασαν, κυρίως κατά τις δεκαετίες 1930 και 1940 δύο μεγάλες λαϊκές φυσιογνωμίες, ο Παύλος Λιασίδης και ο Τεύκρος Ανθίας, το έργο των οποίων είχε γίνει ιδιαίτερα χρήσιμο αλλά και γνωστό μέσω των Μορφωτικών Συλλόγων που δημιούργησε το Λαϊκό Κίνημα εκείνη την περίοδο σε μια προσπάθεια περαιτέρω διεύρυνσης της επαφής της με τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα και το λαό. Τα ευρήματα της εν λόγω μελέτης θα παρουσιαστούν από την διδάκτορα Αναστασία Χάσικου στις 25 Νοεμβρίου στο σωματείο «Άτλας Αγλαντζιάς».

Δομές διάδοσης και γνωστοποίησης της κομμουνιστικής ιδεολογίας:
η περίπτωση των Λαϊκών Μορφωτικών Συλλόγων στην Κύπρο

Για τα κομμουνιστικά κόμματα, η ιδεολογική πάλη αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της ταξικής και είναι τέτοια που να προστατεύει την εργατική τάξη από τις αστικές επιρροές. Σε αυτό το πλαίσιο η εξάπλωση της ιδεολογίας μέσα στις μάζες αποτελεί σημαντικό πεδίο δράσης. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρο – ΑΚΕΛ, προσπάθησε από τα πρώτα του κιόλας βήματα να οργανώσει πολιτιστικούς και αθλητικούς συλλόγους μέσω των οποίων έφτασε σε μεγάλες μάζες του πληθυσμού. Η μελέτη που πρόκειται να παρουσιάσουμε επικεντρώνεται στην παρουσία και στη δράση των μορφωτικών συλλόγων στις τοπικές κοινωνίες και στο ρόλο που είχαν αυτοί στην εγκαθίδρυση του ΑΚΕΛ, ως του κόμματος της εργατικής τάξης στη συνείδηση των Κυπρίων. Η μελέτη μας επικεντρώνεται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις όπου οι μορφωτικοί σύλλογοι είχαν έντονη δράση η οποία αποτέλεσε παράδειγμα για άλλες περιοχές. Ο Χριστόφορος Πιτταράς, ερευνητής- συνεργάτης του Ινστιτούτου Ερευνών Προμηθέας θα παρουσιάσει το θέμα στις 4 Νοεμβρίου στο Πελένδρι, στις 10 Νοεμβρίου στον Άδωνι Ιδαλίου, στις 14 Νοεμβρίου στα Περβόλια και στις 16 Νοεμβρίου στο Καϊμακλί.

​

Περβόλια: μια μικρή κόκκινη κοινότητα

Μελετώντας τις περιοχές στις οποίες το Λαϊκό Κίνημα της Κύπρου έχει μεγάλη δράση και επιρροή μπορεί εύκολα να παρατηρήσει ότι το χωριό Περβόλια αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση μελέτης. Μια επαφή με τα στελέχη της Αριστεράς στο χωριό αλλά και μια επίσκεψη στην ίδια την κοινότητα μπορεί να πείσει τον ερευνητή ότι τα Περβόλια συγκεντρώνουν όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν το χωριό “Μικρή Μόσχα”. Τα πρώτα βήματα της συντεχνίας και των άλλων οργανώσεων του Λαϊκού Κινήματος, ο τρόπος δράσης τους καθώς και η επιρροή τους σε ολόκληρη την κοινότητα και την ζωή των κατοίκων αποτελούν μερικά από τα σημεία τα οποία μελετούμε. Η παρουσίαση που θα γίνει στις 14 Νοεμβρίου στο οίκημα των Λαϊκών Οργανώσεων Περβολιών από την Ελένη Ευαγόρου, ερευνήτρια στο Ινσιτούτο Ερευνών Προμηθέας θα αναφερθεί σε όλα εκείνα που καθιστούν το εν λόγω χωρίο άξιο προσοχής και μελέτης.

Οι προμαχώνες της Αριστεράς: οι λόγοι ύπαρξης και η δράση τους

Το ΑΚΕΛ, από το 1940 έχει καθιερώσει μια ισχυρή εκλογική και οργανωτική παρουσία σε πολλές περιοχές του νησιού. Πολλά χωριά αλλά και περιοχές εντός των αστικών κέντρων χαρακτηρίζονται από την ισχυρή παρουσία της Αριστεράς με τα εκλογικά αποτελέσματα να καταγράφουν ποσοστά μεγαλύτερα του 50% που σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα αγγίζουν ακόμη και το 80%. Η εν εξελίξει μελέτη, η οποία πρόκειται να παρουσιαστεί από τον Γιάννο Κατσουρίδη, επιστημονικό διευθυντή του ΙΝΕΠ, εξετάζει τους λόγους για τους οποίους παρουσιάστηκε το φαινόμενο αυτό στις περιοχές Πελένδρι, Δάλι, Περβόλια και Καϊμακλί όπου θα γίνουν παρουσιάσεις στις 4, 10, 14 και 16 Νοεμβρίου αντίστοιχα.

​

​

Πρόγραμμα Διαλέξεων για την ιστορία του Λαϊκού Κινήματος

Τίτλος Διάλεξης: Οι προμαχώνες της Αριστεράς: οι λόγοι ύπαρξης και η δράση τους
Ομιλητής: Γιάννος Κατσουρίδης
Τίτλος Διάλεξης: Πελένδρι: Ο μορφωτικός σύλλογος, η ανάπτυξη του Λαϊκού Κινήματος και η επίδραση του στην τοπική κοινωνία
Ομιλητής: Χριστόφορος Πιτταράς
Ημερομηνία: 4/11/16 Ώρα: 7:00 μ.μ
Χώρος: Λαικές Οργανώσεις Πελένδρίου

 

Τίτλος Διάλεξης: Συνεργατική Έπαυλη Αυγόρου: μια σημαντική και άγνωστη σελίδα στην ιστορία του κυπριακού αγροτικού κινήματος
Ομιλητής: Κατερίνα Ηλία
Ημερομηνία: 8/11/16 Ώρα: 7:30 μ.μ
Χώρος: Λαικές Οργανώσεις Αυγόρου

Τίτλος Διάλεξης: Οι προμαχώνες της Αριστεράς: οι λόγοι ύπαρξης και η δράση τους
Ομιλητής: Γιάννος Κατσουρίδης
Τίτλος Διάλεξης: Δάλι: Ο μορφωτικός σύλλογος, η ανάπτυξη του Λαϊκού Κινήματος και η επίδραση του στην τοπική κοινωνία
Ομιλητής: Χριστόφορος Πιτταράς
Ημερομηνία: 10/11/16 Ώρα: 7:30 μ.μ
Χώρος: Άδωνις Ιδαλίου

Τίτλος Διάλεξης: Περβόλια: μια μικρή κόκκινη κοινότητα
Ομιλητής: Ελένη Ευαγόρου
Τίτλος Διάλεξης: Συνεργατική Έπαυλη Αυγόρου: μια σημαντική και άγνωστη σελίδα στην ιστορία
του κυπριακού αγροτικού κινήματος
Ομιλητής: Κατερίνα Ηλία
Τίτλος Διάλεξης: Περβόλια: Ο μορφωτικός σύλλογος, η ανάπτυξη του Λαϊκού Κινήματος και η επίδραση του στην τοπική κοινωνία
Ομιλητής: Χριστόφορος Πιτταράς
Ημερομηνία: 14/11/16 Ώρα: 7:30 μ.μ
Χώρος: Λαικές Οργανώσεις Περβολιών

Τίτλος Διάλεξης: Οι προμαχώνες της Αριστεράς: οι λόγοι ύπαρξης και η δράση τους
Ομιλητής: Γιάννος Κατσουρίδης
Τίτλος Διάλεξης: Καϊμακλί: Ο μορφωτικός σύλλογος, η ανάπτυξη του Λαϊκού Κινήματος και η επίδραση του στην τοπική κοινωνία
Ομιλητής: Χριστόφορος Πιτταράς
Ημερομηνία: 16/11/16 Ώρα: 6:00 μ.μ
Χώρος: Σπίτι της Ε.ΚΥ.ΣΥ. Καϊμακλίου

Τίτλος Διάλεξης: Η δημιουργία μας εναλλακτικής λαϊκής παράδοσης
Ομιλητής: Αναστασία Χάσικου
Ημερομηνία: 25/11/16 Ώρα: 5:30 μ.μ
Χώρος: ΑΤΛΑΣ Αγλαντζιάς